C.J. Cherryh
C.J. Cherryh
İnceleme Makale Yazar İncelemeleri

C.J. Cherry’nin Dünyaları


Diyelim ki yazar olmak istiyorsunuz. Peki, bunun için aynı romanı 3 kez yeniden yazar mıydınız?

Bu ayki yazımızda tanıtacağımız kadın bilim kurgu-fantastik yazarı C.J. Cherryh. 1942 yılında St. Louis, Missouri, Amerika’da doğmuştur. Oklahoma Üniversitesi Latince bölümü mezunudur. Yüksek lisansını ise Klasik Dönem Çalışmaları (Yunan ve Roma dili, edebiyatı ve arkeolojisi) üzerine yapmıştır.

Pek çok yazarın bu işe çocukluktan başladığını görürüz. Cherryh de yazmaya 10 yaşında, en sevdiği TV programı olan “Flash Gordon” dizisi iptal edilince karar vermiştir. O zaman yazdıkları Flash Gordon bölümlerinin karakter isimleri ve olayları tam ters şekilde değiştirilmiş hallerine benzerken sonrasında düzenli yazarak kendini geliştirmiştir.

Cherryh de geçmişte (70’ler) kadın yazarlara duyulan önyargıdan kurtulmak için isminde değişiklik yapan yazarlar arasında sayılabilir. Bknz: James Tiptree, Jr. ilk editörü Donald Wilheim cinsiyetinin anlaşılmaması için adını C.J. olarak kısalttırmış, mevcut soyadının romantik kitap yazarlarına daha uygun olduğunu söyleyerek sonuna “h” harfini eklemesini önermiştir. Böylece Cherry olan soyadı Cherryh’ye dönüşmüştür. Bu “h” harfi sessizdir, soyadı vişne anlamına gelen  “Cherry” ile aynı şekilde okunur.

Spekülatif kurguya pek çok yazar kısa hikâyeler yazarak adım atar. Hikâyelerini çeşitli dergilere gönderir, zamanla belli bir bilinirliğe ulaşır ve bu da romanı için yayınevleriyle olan şansını artırır. Cherryh ise bu yolu tercih etmemiştir. Pek çok yayınevine önce romanlarını göndermiştir. Ancak 70’lerde ne bilgisayarlar, ne yazıcılar ne de fotokopi makineleri bu kadar yaygındır. Yazarın gönderdiği romanların çoğu yayınevleri tarafından kaybedilmiştir. Mesela Hunter of Worlds romanını 3 kez yeniden yazmak zorunda kalmıştır. Cherryh bu durum için şöyle demiştir; “Beni gerçek bir yazara dönüştüren kitabın bu olduğunu her zaman söylemişimdir çünkü sürekli geliştirmek zorundaydım ve üzerinden her geçişimde bir şeyler öğrendim.

İlk romanı Brothers of Earth editör Donald Wilheim’den özel yazılmış bir notla reddedilmiştir. Bu durum yazarı hırslandırmış ve 2 ay içerisinde Gate of Ivrel romanını yazıp yine Wilheim’e göndermiştir. Sonunda Cherryh, okulda tam zamanlı ders vererek daktilo başında yemek yiyerek ve kalan vakitte de uyuyarak, başarmıştır. “Gate of Ivrel” basılmış, “Brothers of Earth” ise bazı düzeltmelerden sonra basılabilmiştir. Bu iki romanın başarısıyla yazar, 1977 yılında “John W. Campbell En İyi Yeni Yazar” ödülünü almıştır.

Cherryh yazarlık hayatına şimdiye kadar 80’dan fazla roman sığdırmıştır. Özellikle “Alliance/Union” ve “Foreigner” serileri derinlikleri ve eser sayısıyla şaşırtmaktadır.

 

Alliance/Union Serisi

Cherryh’nin temellerini basılan ilk romanları olan “Gate of Ivrel” ve “Brothers of Earth” ile attığı bu evren, Hugo ödüllü Downbelow Station ve Cyteen ile büyümüş, 27’den fazla eser içeren bir uzay operası efsanesi haline gelmiştir. Bu seride insanların 21. yüzyıldan itibaren kurdukları uzay istasyonlarıyla adım adım evrene açıldıklarını görürüz. Elbette bu açılma yanında anlaşmazlıkları da beraberinde getirmektedir. İstasyon sakinleri (Union), istasyonları kuran “Dünya Şirketi” ve istasyonlar arasında ticaret yapan tacirlerin (Alliance) çıkar çatışmaları bu serinin ana konusudur. Bu seri ile aynı evreni paylaşan pek çok roman daha bulunmaktadır; Faded Sun üçlemesi, Chanur serisi, Morgaine serisi ve Morvingen Nights serisi.

 

Foreigner Serisi

Cherryh tarafından “ilk temas” romanları olarak tanımlanan bir seridir. Başkarakter Bren Cameron insanlar ve yaşanabilir bir gezegen olan Atevi arasında bir çevirmendir. 7’şer adet 3’er romanlık gruplardan oluşan seri Bren’in hayatının çeşitli dönemlerini anlatmaktadır.

Cherryh kendisinin “Third person intense internal” (İçsel yoğun 3. tekil şahıs) adını verdiği bir anlatım stili kullanmaktadır. Bu stili anlamak için hikâye anlatıcısı çeşitlerine bakmakta fayda olacaktır. 3 tip anlatıcı vardır.

  • Tanrı Anlatıcı: Her şeye hâkim, tüm karakterlerin en gizli düşüncelerini bile görebilen ilahi anlatım şekli.
  • 1. Tekil şahıs anlatıcı: Ana karakterin hikâyeyi kendi ağzından anlattığı anlatım şeklidir.
  • 3. Tekil şahıs anlatıcı: Yazar hikâyeyi dışarıdan gözlemler ve gördüklerini olduğu gibi anlatır. Tanrı anlatıcının aksine her şeye hâkim değildir.

Third person intense internal ise 1. Tekil ve 3. Tekilin karışımı bir anlatım şeklidir. 3. Tekil şahısta anlatım yapılır ama 1. Tekildeki gibi karakterlerin iç dünyası da yansıtılır. 1. Tekil şahıs anlatımın verdiği samimiyeti vermenin yanı sıra çoklu bakış açısıyla anlatmayı da sağlar. Birden fazla 3.kişinin bakış açısıyla aynı anda anlatım yapılabilir. Anlatım, karakterlerin tanıdık olduğu ortamlardaki önemli şeyleri içermeyebilir ki bunlar okuyucu için önemli de olabilir, çünkü karakter bunlara aşina olduğu için bunlar hakkında düşünmez bile.

Daha önce Kayıp Dünya sayfalarında bahsettiğimiz Lois McMaster Bujold nasıl karakter yaratımında usta ise C.J. Cherryh de dünya yaratımında ustadır. Peki, bunun sebebi nedir? Yazarın Latince’nin yanı sıra Greko Roman kültürü ve tarihi konusundaki eğitimini söyleyebiliriz.

“Eğitimim klasik dönem/arkeolojiydi, yani insanlığın bir taş alıp, nasıl daha verimli bir taş bulacağını düşündüğünün merkezindedir. Arkeolojide öğrendiğiniz bir şey de şimdiyle karşılaştırıldığında eski güzel günlerin olmadığıdır. İnsan ilişkileri grafiğinde inişler, çıkışlar ve tepe noktalarıyla yukarı yönlü ve iyiye giden bir trend vardır.”

İnsanlık tarihine olan hâkimiyetiyle yine insanlığın geleceğini hayal etmiş, bununla da kalmamış, benzersiz ve gerçekçi uzaylı ırkları ve dünyaları yaratmıştır. Bunda da yine üniversitedeki biyoloji laboratuvarındaki resmi olmayan çalışmalarının büyük katkısı olmuştur. Cheeryh üniversitedeyken oda arkadaşı genetik alanında okumaktadır. Yazar ona Fransızca ve Latince tıp ve biyoloji terimlerinde yardım ederken, arkadaşı Linda da onunla genetik ve biyoloji bilgilerini paylaşmaktadır. Laboratuvardaki işi de Linda ayarlamıştır. Bu deneyim Cherryh’nin hem ödüllü Cyteen eserini yazmasına hem de uzaylı dünyalarını etkileyici bir şekilde hayal etmesine katkıda bulunmuştur.

C.J. Cherryh’i Türkçe okumak isterseniz biraz uğraşmanız gerekecek.

Uzay Düğümü –  Baskan Yayınları – Asıl ismi “Brothers of Earth” olan bu roman sadece sahaflarda bulunabilir, eski baskı olduğu için çevirisinden beklentiniz yüksek olmasın.  Yedikapı Yayınları tarafından basılan “Dünya Kardeşliği” farklı bir isimde olsa da Uzay Düğümü ile aynı kitap.

Son seçenek ise İthaki Yayınları’ndan çıkan “Yüzyılın En İyi Bilim Kurgu Öyküleri” derleme kitaptaki “Çömlekler” (Pots) öyküsü olabilir. Ancak bu kitap o kadar az sayıda basıldı ki sadece sahaflarda ve oldukça yüksek fiyatlara bulunabiliyor.

 

Kaynakça:

http://www.sf-encyclopedia.com/entry/cherryh_c_j
https://amazingstories.com/2014/02/interview-award-winning-author-c-j-cherryh/
https://www.sffchronicles.com/threads/551293/
https://www.sffworld.com/2000/01/interview-with-c-j-cherryh/?
http://www.cherryh.com/www/worldbuilding.htm
https://web.archive.org/web/20070808073352/http://www.dm.net/~theswan/baconsmith.html
https://books.google.com.tr/books?id=bj9Jbnak3S0C&pg=PA19&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
https://www.kirkusreviews.com/news-and-features/articles/worlds-cj-cherryh/
https://d.lib.rochester.edu/camelot/text/interview-with-c-j-cherryh
https://en.wikipedia.org/wiki/Alliance%E2%80%93Union_universe
https://en.wikipedia.org/wiki/Foreigner_universe

 

Okuduğunuz için teşekkürler

Fikirlerinizi paylaşmanız bizi çok sevindirir.
Yorum yazarak bizi daha iyi içerikler hazırlamak için destekleyebilirsiniz.

Düşüncelerini Paylaş



Konular
avatar

Müge İNCE

1983 yılında Adapazarı’nda doğdu. Liseyi İzmir’de okudu, üniversiteyi İstanbul’da. Spekülatif kurguya olan aşkı Alice Harikalar Diyarında ve Jules Verne ile başlayıp Yüzüklerin Efendisi ile devam etti. Şiir ve makale yazmayı çok sever. Diğer gizli kimlikleri; anne, pazar araştırmacı, bira ve viski aşığı.

3 Yorum

Yorum yazmak için tıklayın

Son Yazılarımız

44. Sayı Spotify’da

44. Sayı Spotify'da