Makale

ÇİZGİ ROMAN’DA ÇAĞLAR 4. BÖLÜM: MODERN ÇAĞ

AMERİKAN ÇİZGİ ROMANINDAKİ SON NOKTA : MODERN ÇAĞ

Amerikan çizgi roman çağlarından en sonuncusu modern çağdır. Modern çağ Bronz Çağdan hemen sonra başlayan ve günümüze kadar devam eden çağın ismidir. Bazı çizgi roman otoriteleri, bu çağın da aslında ikiye ayrıldığını (karanlık çağ ve modern çağ) iddia etmekte, bazıları modern çağla bronz çağ arasında bakır çağ ve demir çağ adında farklı geçiş dönemleri olduğunu öne sürse de, şu anda en kabul gören anlayış Bronz Çağ’dan sonra Modern Çağ’ın başladığı yolundadır. Bu yüzden bende bu şekilde inceleyeceğim.

Modern çağ’ın hala devam ettiğini kabul edecek olursak, otuz yılı aşkın bir zaman sürecinden bahsediyoruz demektir. Ve bu otuz yıl içinde teknolojinin çok ilerlediği, bilgisayar çağının da inanılmaz hızlı geliştiğini göz önüne alırsak, modern çağ’da bir sürü değişiklikler olduğunu tahmin etmişsiniz demektir. Gerçekten de en hareketli ve karışık çağ modern çağdır. Bu yüzden modern çağı üç zaman dilimine ayırmayı ve yenilikleri madde madde sıralamayı daha uygun buldum. Seksenler, doksanlar ve millenyum dönemi diye ayırdığım Modern Çağ’a bir bakış atalım.

Seksenler (1980 ortalarında başlayıp 1990’a kadar uzanan bölüm)

  • Bu dilimde en önemli olan değişikliklerden bir tanesi İngiliz yazarların Amerikan çizgi romanlarını istila etmesi ve çizgi romanda büyük devrim yaratmalarıdır. Bu harekete “İkinci İngiliz Çıkartması” (Second  British Invasion) adı verilmiştir (ilk çıkartma İngilizlerin Beatles ve Rolling Stones ile yaptığı müzik devrimidir) 80’li yılların ortasında Alan Moore bir anti kahraman olan Swamp Thing’i yazmaya başlar. Bu çizgi roman o kadar popüler olur ki, arkasından gelecek olan İngiliz yazar-çizerlerin yolunu açar. Aynı zamanda da anti-kahraman konusunda dev bir adım atmış olur. British Invasion’a dahil olan yazarlardan en bilinenleri Warren Ellis, Garth Ennis, Grant Morrison ve Neil Gaiman’dır

Alan Moore, Garth Ennis, Grant Morrison, Neil Gaiman ve Warren Ellis
  • Bu dilimde başlayan fakat esas hareketi 90’lı yıllarda gösteren durum ise bağımsız çizgi romanlar piyasasıyla alakalıdır. 85’li yıllarda bağımsız bir çizgi roman olan “Teenage Mutant Ninja Turtles” piyasaya çıkar. Eastman & Laird adlı iki arkadaşın çıkardıkları bu çizgi roman inanılmaz derecede tutulur, çizgi filmleri, filmleri yapılır ve oyuncakları piyasaya sürülür. Bu büyük başarıdan cesaretlenen bir sürü amatör yazar-çizer kendi çizgi romanlarını bağımsız olarak çıkartmaya başlarlar.
  • Marvel büyük bir cross-over yapar ve “Secret Wars” adında  Marvel evreninde tüm karakterlerin etkilendiği bir hikaye yaratır. Bu o kadar tutar ki, hemen arkasından DC de onu taklit eder. Daha sonra bu çr firmaları arasında standart bir hale dönüşür ve her firma 2-3 senede bir dev bir cross-over yapmaya karar verir.
  • DC firmasında Gümüş Çağda başlayan karakter revizyonu bazı karışıklıklara neden olmuştur. Green Lantern’ların “orijin hikayeleri” uyuşmamakta, Süperman’ın güçleri değişmiş durumdadır. Bu yetmiyormuş gibi Bronz Çağda eski altın çağ karakterlerinin de hikayeleri de tekrardan yayınlanmaya başlamıştır. Bu karışıklığı düzeltmek için DC alternatif veya paralel evren hikayesini ortaya atmıştır. Bu şekilde , kendi dünyamıza eşdeğer bir sürü gezegen yaratılmış ve her gezegende tarih farklı şekillerde akıtılmış, bu teoriye göre karakterler değişik özellikler kazanmışlardır. Tabii ki bu büyük bir kargaşaya sebep olur, paralel bir evrende uzayda nefes almasına gerek olmayan Superman, başka bir evrende uzaya çıkarken oksijen tübü kullanınca okuyucunun kafası karışır. DC bunun üzerine “Paralel dünyalarda kriz” adı altında devasa bir cross-over başlatır, tüm karakterleri sıfırlar ve bu şekilde olayları düzeltme yoluna gider. Bu esnada bazı eski karakterlerde de silinir, yerlerine daha farklı versiyonları gelir. Bu hareket yeni okuyucular tarafından kabul görse de , veteran okuyucular olaya çok sıcak bakmamışlardır. Yine karışıklığın çözülmesi herkesi rahatlatır.
  • Frank Miller’in “Dark Knight” adlı Batman çizgi romanı, hem Batman evreninde hem de genel olarak çizgi roman dünyasında büyük bir sarsıntıya neden olmuştur. Eski “noir” tarzı çizilen, koyu renkler kullanılan ve Batman’ı olduğundan daha “karanlık” gösteren bu çr, bir sürü çizere ilham kaynağı olmuştur.Frank Miller bir gecede süperstar olur.
  • Alan Moore “Watchmen” çizgi romanını çıkartır. Çok farklı bir süper kahraman hikayesi olan Watchmen, daha sonra çıkacak olan “Vertigo” firmasının habercisi gibidir.
    Frank Miller’in Batmanı ve dişi Robin
  • Dark Horse firması yayın hayatına atılır. Daha çok Aliens ve Predator gibi film adaptasyonları, bazı yazar-çizerlerin telifli çr’leri ( Sin City gibi) ile hayata başlayan bu firma daha sonra yayınlarına Manga’yı da katar ve Amerikalılar ilk manga çevirileriyle büyülenirler. Daha evvel anime izlemiş olsalar da mangadaki çizgi zenginliği ve Japon kültüründen gelen rahatlıktan dolayı daha “serbest” çizilen kadın ve erkek figürleri büyük ilgi uyandırır.
  • Bu zaman diliminde Bronz Çağda başlayan TBP ( trade paperback-cilt) modası iyice alev alır. Fasikül fasikül çizgi roman biriktirmek istemeyen çizgi romancılar ; reklamsız ve ciltli versiyon olan TPB’leri almayı tercih ederler. Bu aynı zamanda bir sürü bağımsız yayının çıkmasına da ön ayak olur. Aylık 20 sayfa standardına uymayan bağımsız çizerler, 150-200 sayfalık işlerini ciltleyip okuyuculara sunarlar. Bu çağda çıkan en önemli bağımsız çr “Maus” olur. Maus 92 yılında bir Pulitzer ödülü kazanır.

Doksanlar (1990’da başlayıp 2000’e kadar uzanan bölüm)

  • 90’lı yıllarda ortaya çıkan yeniliklerden biri “farklı kapak” olayıdır. Bu zaman diliminde, birinci sayısı basılan bir çizgi roman,  içeriği aynı olmasına rağmen 2-3 farklı kapakla basılmaya başlandı. Koleksiyoncuların her kapağa rağbet ettiğini gören firmalar daha farklı kapak stratejileri geliştirmeye başladılar. Yaldızlı, Hologramlı, sert kapaklı, fosforlu kapaklı bir sürü çizgi roman rafları doldurmaya başladı. 90’lı yılların sonlarına doğru çizgi roman piyasası çökünce bu farklı kapak durumları da popülerliğini yitirdi.

Fotoğraftaki 15 kapakta çıkmadan evvel çok reklamı yapılan Gen 13’in birinci sayısına aittir. Kapakların arasında Janet Jackson’un album kapağına, SpiderMan 1. sayısına ve Pulp Fiction filmlerine yapılan göndermeleri görebilirsiniz.

  • 1992 yılı, çizgi roman piyasası için bir çok önemli bir dönüm noktası olur. Marvel’in en fazla satan 7 kitabının çizerleri, kendilerine yeterince haklar tanınmadığını ilan ederek Marvel’dan ayrılırlar ve her çizer kendi stüdyosunu kurar. Bu 7 farklı stüdyoyu bir “ana” isim altında toplarlar. Bu yeni çizgi roman firmasının ismi “Image” olur ve tüm çizgi roman piyasasında bir reform rüzgarı estirir. Image çizerleri ortak bir evren yaratırlar ve bu evren altında kendi çizgi roman karakterlerini piyasaya sürerler. İlk sürülen kahramanlardan “Savage Dragon” ve “Spawn” çok beğenilir. Image çizerleri bir satış startejisi olarak kendi şöhretlerini kullanırlar ve her basın toplantısında Marvel’i yerden yere vurmayı ihmal etmezler. Çıkardıkları çizgi romanlar müthiş özenilerek çizilmiş , hiç bir detayın atlanmadığı ve muhteşem renklendirmelerle doludur. Image dergisinin piyasaya çıkması DC’yi etkiler ama Marvel firması için büyük bir yıkım olur.
  • Image dergisinin çıkması ve çok fazla tutulması bir sürü genç yatırımcıyı heveslendirir. Bunun üzerine ardı ardına çizgi roman firmaları açılmaya başlar. 1989 yılında başlayan Valiant (aslında tarih olarak Image’den evvel açılmıştır) , o zamanın konjektürüne ters bir şekilde inadına realist konu ve çizimlerle atağa geçer ve süper kahraman piyasasında adını duyurur. Eski çizgi roman kahramanları olan Magnus, Rai ve Turok gibi karakterleri revize edip tekrardan piyasaya sunarlar. Daha çok film adaptasyonları yayınlayan Malibu çizgi romanları Ultraverse adında bir alt firma kurar ve bir sürü yeni süper kahramanı piyasaya sürer. Dark Horse da onlardan geri kalmaz ve kendi çizgi roman evrenini kurar. DC firması süper kahraman piyasasındaki bolluğu, fakat yetişkinler piyasasındaki boşluğu fark ederek kendi alt firması olan Vertigo firmasını kurar. Bir anda piyasada bir sürü birinci sayılardan oluşan çizgi romanlar, ve farklı kapaklı baskılar uçuşmaya başlar. Haftalığını standart 3-4 çizgi romana yatıran Amerikan gençliği neye uğradığını şaşırır. Koleksiyoncular “ilerde para eder” mantığıyla ne bulurlarsa almaya başlarlar. Suni bir çizgi roman patlaması olmuştur.
  • 80’li yılların ortalarına doğru X-Men çizgi romanı çok popüler olmuştu. Bunun üzerine Marvel firması, para getiren ineği sağmaya karar verdi. Farklı güçlere, geçmişlere ve yaşlara ait mutant’lardan oluşan bir sürü “X” kitabı piyasaya sürdü. Her yeni yazar kendi karakterini ortaya sürdü. Marvel evreni birden mutantlarla dolup taştı. Derken Image dergisi kurulunca, Marvel fazla bilinmeyen karakterlerinin çizgi romanlarını piyasadan kaldırmaya ve kendi popüler karakterlerininkini arttırma yoluna gider. 90’lı yılların ortalarında Marvel çizgi romanı olarak piyasada ayda 3-4 tane Spider Man , 7-8 tane “X” kitabı bulmak mümkün hale gelir. Tabii ki bu yoğun dönemlerde yazarlar birbirleriyle çok fazla iletişimde bulunamadıklarından, hikayelerde tutarsızlıklar görülmeye başlandı. Okuyucular hem bu tutarsızlıklara tepki gösterirler hemd eImage’ın her basın toplantısında Marvel’i eleştirmeleri işe yarar. Marvel kitapları okunmamaya başlar. Bu da Marvel firmasını ekonomik olarak kötü etkiler. 90’lı yılların sonuna doğru Marvel iflas ettiğini açıklar ve bir sürü çizgi romanını ( buna “X” kitapları da dahildir) piyasadan çeker.
  • 1994 yılında daha çok kan ve korku temaları üzerine çzigi roman üreten Chaos firması “Lady Death” adlı çizgi romanı çıkartır. Okuyucular karşılarında yerçekimine meydan okuyan göğüsleriyle bikinili duran bir kadın görünce şoka uğrarlar. Arkasından eski bir temizlik görevlisi olan William Tucci’nin tüm parasını kullanarak kurduğu Crusade firması “Shi” adında bir yarı Amerikan, ve yarı Japon karakterinin maceralarını yayınlamaya başlar. Uzun bacaklı, dolgun kalçalı bu güzel kahraman aynı Lady Death gibi erkekleri takmayan ve gerektiğinde kötü adamları öldürmekten çekinmeyen “femme fatale” bir karakterdir. Bu iki karakter “Bad Girl” akımının öncüleri olurlar.

  • Image ve bir sürü farklı derginin çıkması, artı Marvel’in sürüsüne bereket “X” çizgi romanı çıkarması DC’de ciddi bir kriz yaratır. DC çok farklı bir yola gider ve as elemanlarını öldürür. Prenses Diana Wonder Woman’lığı bırakmak zorunda kalır, Superman ölür, Batman’ın beli kırılır, Green Lantern delirir. Herkes neler olacağını merak etmeye başlar.
Lady Death, “yetenek” lerini sergiliyor.
  • Bu dönemde özellikle yıldızı parlayan dergi “Wizard” olur. Wizard, çizgi roman piyasının nabzını tutan, yeni çıkacak olan çizgi romanları haber veren ve değişen çizgi roman fiyatlarını bildiren bir dergidir. Bu yaşanan çizgi roman patlamasında Wizard’ın özellikle Image dergisinin yanında yer alması, hep onların ropörtajlarını yayınlaması bu patlamayı körükler. Bir çizgi roman borsası oluşur ve yazarına çizerine bakılmadan çizgi romanlar kapışılmaya başlanır. 2000li yıllarda bu trend sönüp de geriye bakılınca, Wizard dergisi bu alevi körüklediği için ağır eleştirilere maruz kalır.
  • 1996 yılında artık okuyucu da heryerden uğradığı çizgi roman saldırısından sıkılmış durumdadır. Elindeki para sabittir ve sadece belli başlaı çizgi romanlara yönlenmeye başlamıştır. Bunun üzerine binlerce çizgi roman hiç satılmadan aynen yayınevlerine geri iade edilir. Belli bir süre sonra yaratılan bu suni çizgi roman piyasası çöker. Marvel başta olmak üzere bir sürü çizgi roman firması iflasını deklare eder. Valiant firması bilgisayar oyunları üreten Acclaim firması tarafından satın alınır ve Manowar, Turok gibi çizgi romanları bilgisayar oyunlarına çevrilir, ama çizgi romanları bir daha yayınlanmaz. Dark Horse firması ayakta kalmayı başarır ama süper kahramanlardan oluşan “comics greatest world” adlı çizgi romanlarını yayından kaldırır. Bu çizgi romanlar arasında Mask, Barb Wire ve Ghost gibi büyük bir hayran kitlesine sahip olanlar da vardır. EC, Eclips, First, Kitchen Sink gibi az tirajlı yayıncılar tamamen yok olurlar. Malibu çizgi romanlarının süper kahraman kısmı olan Ultraverse iflastan kurtulan Marvel tarafından satın alınır, bir kaç ortak macera çıkar, sonra bir daha gözükmezler. Marvel’in Utraverse firmasını satın almasının altında hem majör bir rakibi ortadan kaldırmak olduğu (Ultraverse Image’den sonra en fazla satılan dergi konumunda Marvel’i ciddi tehdit eden bir firma konumuna gelmişti) söylenir. Fakat içerden alınan bilgiler esas amacın Ultraverse firmasının renklendirme bölümününün Marvel kontrolüne geçmesi olduğu doğrultusundadır (Ultraverse’in renkçileri o zamanın bilinen kurallarını yıkmış ve yeni efektler icat etmişlerdi.) Image dergisinin 7 ortağı arasında ciddi kavgalar baş gösterir. Rob Liefeld firmadan atılır, Jim Lee kendi stüdyosunu DC firmasına satar. Image dergisi yeni bağımsız çizgi romanlar basarak gücünü toparlamaya çalışır. DC’nin özellikle zenci okuyucuları hedef aldığı Milestone adlı alt firması da kapanır.
  • Bu dönem aynı zamanda farklı tarzların denendiği bir dönemdir. Sam Keith Image’dan Maxx adlı tuhaf çizgi romanını çıkartır. Çizgi roman hem değişik konusu hem de tuhaf çizim ve çinileme tarzından dolayı sükse yapar. David Lapham “Stray Bullets” adında çok uzun bir diziye başlar. Dizide yasak aşk, uyuşturucu kullanımı ve çocuklarla yaşanan seks gibi toplumu rahatsız eden konular açıkça işlenir. Bağımsız çizgi romanlar bir anda popüler olurlar ve yıllardır piyasada olamasına rağmen bilinmeyen kişiler birden yıldız olurlar.

2000’li yıllardan günümüze

Maxx’ten bir sayfa. Karakter daha sonra MTV’de çizgi film’e de sahip olmuştu

  • Güzel ve komplike çizimlerin, ne kadar seksi öğelerle desteklense de, zayıf bir konu içerdiğinde kimseler tarafından alınmadığı kanıtlanmış olur. Image dergisi sadece çizerlerinin popülerliği sayesinde ayakta kalmayı başarırken, Ultraverse ve Valiant güzel konulu çizgi romanlar olsa da çizgi roman piyasasının iflası karşısında fazla dayanamazlar. Buna karşılık Vertigo adlı konu öncelikli çizgi roman firması okuyucu sayısında artış sağlamıştır. 2000’li yılların en önemli olayı bu olur. Marvel ve DC gibi firmalar, artık sadece kaliteli çizer değil, kaliteli yazar arayışlarına da girerler. Marvel Joe Quesada adında tanınan bir çizeri editörleri ilan eder ve Quesada’nın çizim dışında finansman bilgisi olduğu, çizgi roman piyasasını çok iyi bildiği ortaya çıkar. Quesada müthiş bir yetenek avcısı olduğunu kanıtlar ve bir sürü yetenekli yazarı Marvel bayrağı altına çekmeyi başarır. Marvel yıllardan sonra ilk defa popülerliğini  geri kazanır. 2000’li yıllarda Marvel realist hikayeler ve realist çizimlerle 2000’in en fazla satan dergilerinden biri olur. Quesada Marvel kahramanlarını bir çatı altında toplamayı başarır ve her kahramanı birbiriyle interaktif hale getirir. Bu da çizgi romanlara daha realistik bir hava katar
  • Cosplay çılgınlığı birden Amerika’yı vurur. O ana kadar anavatanı Japonya dışında çok gözükmeyen cosplay, birden Amerika’da tüm Çizgi roman günlerinde görünmeye başlar. (Cosplay, bir kişinin sevdiği çizgi film ya da çizgi roman karakterinin kılığına girmesi .)

4 okuyucunun Justice League’den esinlenerek yaptıkları cosplay.
  • Sinema ve televizyon dünyası tekrardan çizgi roman piyasasını keşfederler. Marvel’in sinemada parladığı bir dönem de bu 2000’li yıllardır. Spider-Man ve X-Men filmleri büyük başarı kazanırlar.Dare-Devil, Elektra ve Hulk o kadar başarı kazanmasa da kült bir hayran kitlesi edinirler. Smallville dizisi başlar ve büyük ilgi görür. Batman&Robin fiyaskosundan sonra başka bir Batman çekilmesi riskli gözükürken, yeni çekilen Batman Begins filmi büyük başarı kazanır. Hemen arkasından çekilen Dark Knight ise gişe rekorları kırar ve özellikle Heath Ledger’in canlandırdığı Joker karakteri insanların beynine kazınır. Superman filmi beklenen başarıyı elde edemezken;  Hellboy, Iron Man , Sin City gibi filmler sadık fan kitlesini sevindirir ve çizgi roman piyasasına yeni fanlar katmayı başarırlar. Çizgi romanla alakası olmayan “Heroes” dizisi ilk başta büyük bir şaşkınlığa sebep olsa da, fanlar tarafından çabuk kabul görür ve büyük beğeni toplar. Bu “çizgi romanları filmlere taşıyalım” alevi hala sönmemiştir. Gelecekte izleyeceğimiz filmlerin de bu kadar başarılı olmalarını umarım.
  • DC firması Elongated Man adındaki karakteri ve karısını öldürür, Green Lantern ve Green Arrow karakterlerinin orijinal hallerini tekrar piyasaya sürer. Bu hem melankolik hem de daha kara bir rüzgarın esmesine sebep olur. DC tekrardan noir tarzı karanlık çizgi romanlara döner.
  • Image dergisi sürekli yönetim değiştirir ve bir ara çok doğru bir karar vererek fazla bilinmeyen yazar ve çizerlere destek vermeye karar verirler. Sonuç süper kahraman janrasının “Invincible” adlı yeni karakterle tekrar hayat bulması ve “Yürüyen Ölüler” dizisiyle büyük başarı kazanmaları olur.
  • Bu son zaman zarfında çok fazla cross-over olduğu için bunları yazmak istemedim. Ama genel olarak bunların çok beğenildiğini ve okuyucular tarafından olumlu notlar aldıklarını söyleyebilirim.
  • Bad Girl” akımı sona erer. Karşısında ip bikiniyle duran bir kadın kahramanın çok fazla ciddiye alınmayacağını anlayan çizgi roman firmaları ya kahramanların kostümlerini revize ederler, ya da daha derli-toplu pozlar vermelerini sağlarlar.
  • Anime ve manga çılgınlığı önce Amerika’yı sonra da tüm dünyayı sarar. Sailormoon, DragonBall, Pokemon gibi animeler her yerde karşımıza çıkmaya başlarlar. Amerikalılarda “yetişkin” temalı çizgi filmleri ve ciddi çizimli işleri bırakıp daha rahat çizimli komedi unsuru içeren Sünger Bob ve Powerpuff Girls gibi dizileri ekrana taşırlar. Sonuçta izleyici kazanır, çünkü çok farklı janralardan çizgi film izleme şansına sahip olurlar.
  • Cosplay’le beraber çizgi film ve çizgi romanların film piyasasına sızması, otomatik olarak başka bir sektörü de canlandırır. Porno film sektörünü. İlk başta Japonlar bir sürü süper kahramanın porno filmini çeker, arkasından da düşük bütçeli film yapımcıları bu işin getirisini fark ederek bu tarz filmler çekerler ve internet üzerinden satarlar. Ama bir sürü meşhur Porno yıldızının oynadığı ve Vivid tarafından çıkartılan “Batman XXX : A Porn Parody” filmi porno film piyasasına bomba gibi düşer.1960’lı yılların Batman dizisini ti’ye alan , fakat o zamanki kostümleri ve setleri başarıyla taklit eden ( hatta orijinal Batmobil’i bir günlüğüne kiralayan ) bu film büyük bir başarı elde eder ve yılın en fazla kiralanan ve satın alınan porno filmi olur Vivid ileride bu tarz başka filmlerin takip edeceği müjdesini verir.

Batman’in porno filminin afişi.

Diğer yazılarımdaki çağları takip eden okuyucular, modern çağ’da çok fazla değişiklik ve ilerleme olduğunu fark etmişlerdir. Bu çağ gerçekten de çok hareketli geçmiş, piyasaya bir sürü yenilik katmıştır. 90’lı yıllardaki hareketlilik azalmış ve şu sıralar piyasa durulmuş gibidir. Ama ilerde ne olacağını tabii ki kimse bilemez.

Hepinize çizgi roman dolu günler dilerim…

Yağmurlu bir Nisan günü 2011

Okuduğunuz için teşekkürler

Fikirlerinizi paylaşmanız bizi çok sevindirir.
Yorum yazarak bizi daha iyi içerikler hazırlamak için destekleyebilirsiniz.

Düşüncelerini Paylaş



Konular
avatar

Tunç PEKMEN

74 yılında İzmirde , Akrep burcunu son dakikada yakalayarak doğdum. Okuma ve yazmayı çizgi roman okuyarak söktüm, o günden beri çizgi roman okumaya , toplamaya, koleksiyon yapmaya ve de çizgi roman senaryoları yazmaya devam ediyorum. Bunun dışında bilim kurgu denemelerim de var. Evliyim ve iki kedim var. Hep beraber bir şekilde yaşamayı sürdürüyoruz.

3 Yorum

Yorum yazmak için tıklayın

Gürkan KARA için bir yanıt yazın İptal

Son Yazılarımız

44. Sayı Spotify’da

44. Sayı Spotify'da