Makale

ÇİZGİ ROMAN’DA ÇAĞLAR 3. BÖLÜM: BRONZ ÇAĞ

AMERİKAN ÇİZGİ ROMANLARINDAKİ BRONZ ÇAĞ

Amerikan çizgi romanlarında Gümüş Çağ’dan sonra Bronz Çağ’a geçiş olur. Türk okuyucularının daha fazla bildiği çağ, bu Bronz çağ’dır. Son 4-5 seneye kadar Türkiye’deki çizgi roman piyasası Amerika’nın 5-6 sene gerisinden gelirdi. Mesela Türkiye’de 1985 yıllarında yayınlanan Örümcek Adam maceraları aslında Amerika’da 1979 yılında yayınlanmıştı. Bazı Türk maceraperest yayınevlerinin 80’li yıllarda çıkardığı Marvel, G.I. Joe, Kaptan Amerika gibi çizgi romanlar da en fazla 3-4 sayı çıktıktan sonra kapandı, fakat bu çizgi romanlar – kısa süreliğine de olsa – Bronz Çağ’ın örneklerini Türk okuyucularına tanıttılar.

Bronz Çağ nedir? Bir evvelki yazımda Gümüş çağ’ın bıçakla kesilmiş gibi bitmediğini yavaşça Bronz çağ’a dönüştüğünü yazmıştım. Bronz çağ genel olarak 1970’li yıllarda başlayan ve 1980’li yılların ortalarına doğru biten dönem olarak görülür. Bronz çağ’ın tam olarak hangi çizgi romanla veya hangi hareketle başladığı tartışma konusudur. Ama genel olarak Jack Kirby, Mort Weisinger ve Julius Schwartz gibi Gümüş çağ’ın yıldızlarının görevlerinden ayrılmaları, başka projelere geçmeleri ya da tamamen istifa edip çizgi roman piyasasından ayrılmaları Gümüş çağ’ın bitişi ve Bronz çağ’ın başlangıcı olarak görülür..

Speedy'nin uyuşturucu kullanması ve yakalanması

1970’li yıllarda bir sürü veteran yazar-çizer ya işi bırakmaya, ya da farklı çizgi roman firmalarına geçmeye başlamışlardı. Bu yüzden çizgi roman firmalarına yeni yetenekler akmaya başlamıştı. Yeni yetenekler, beraberlerinde yeni fikirler de getirdiler. Bu fikirler de çizgi roman piyasasını değişime zorladı. 1970’li yıllardaki canlı ve parlak çizgi romanların yavaş yavaş yerlerini daha gerçekçi ve karanlık çizgi romanlara bırakması, süper kahraman temaları dışında başka temaların da denenmesi ve Altın çağ’da bahsettiğim “comics code”un revize edilmesi Bronz çağ’ın getirdiği en önemli yeniliklerdendir.

Marvel cephesine bakacak olursak, Stan Lee 1970’de Robert E Howard’ın o zamanlar çok fazla bilinmeyen karakterler olan Conan, Red Sonja ve de Kral Kull’un haklarını satın alarak çok isabetli bir adım attığını herkese kanıtladı. Conan iki farklı şekilde yayınlanmaya başladı. Klasik 24 sayfalık renkli bir çizgi roman olan “Conan” ve 48 sayfalık siyah beyaz magazin formatında olan “Savage Sword of Conan”. İki çizgi roman da oldukça tutuldu ve 200 sayıdan fazla, sürekli olarak yayınlandı. (Şu anda telif hakları Dark Horse firmasına geçmiştir ve bu firma yeni sayılar çıkartmaya devam etmektedir.)

Stan Lee aynı zamanda 1971 yılında alkol ve uyuşturucunun zararları üzerine bir çizgi roman çıkartmak istedi, fakat o zamanki “Comics Code” buna karşı çıktı. Stan Lee bunun toplum için büyük bir yarar sağlayacağını düşünerek çizgi romanı yine de çıkardı. Çizgi roman hem büyük sansasyon yarattı hem de büyük beğeni topladı. Bunun üzerine 1971 yılında Comics Code bir revizyona girdi ve bazı kurallarını yumuşatmak zorunda kaldı. Bu yumuşama ardından Marvel korku ve mistik öğeli çizgi romanlar çıkarır (Ghost Rider, Zombie, Man-Thing, Son of Satan gibi…)

Çok klasik bir Conan resmi

DC cephesi Bronz Çağ’da bu kadar iyi yatırımlar yapamaz. Bir sürü meşhur yazar ve çizere güvenerek, pazar payını hesaba katmadan büyük yatırımlar yapar ve aynı anda bir sürü farklı çizgi romanı piyasaya sunar. Marvel çizgi romanları yanında bunlar sönük kalır ve DC zor duruma düşer. Tüm çizgi romanlarını geri çekmek zorunda kalır ve çok zarara uğrar. Marvel’in çıkarttığı Conan tarzı çizgi romanlara karşı çıkarttığı Warlord, Beowulf gibi çizgi romanları da piyasada büyük rağbet görmez. DC’de büyük bir yönetim değişimi olur ve iflas etmekten son anda kurtulur.

Bronz çağa genel olarak baktığımızda, daha evvel minör rollerde oynayan azınlık karakterlerin arttığını görürüz. Marvel firmasında Falcon adlı zenci çizgi roman karakteri, Kaptan Amerika ile aynı çizgi romanda rol alır ve bir süre çizgi romanın ismi Kaptan Amerika’dan “Kaptan Amerika ve Falcon’un Maceraları” diye değişir. Power Man ilk kendi çizgi romanına sahip olan zenci kahraman olur. Onu Shang-Chi adında kendi çizgi romanı olan Çinli bir kung fu ustası takip eder. DC evreninde de Cyborg, Bronze Tiger, Black Lightning gibi zenci karakterler çizgi romanlarda daha önemli rollere gelirler, hatta Cyborg adlı karakter DC’nin X-Men’e karşı cevabı olan Teen Titans grubunun lideri olur. Aynı zamanda çizgi romandaki kadınlar da “tehlikedeki güzel” rolünden iyice sıyrılıp, kendi başına karar verip hareket eden cesur karakterlere dönüştürülürler. Zenci bir kadın olan Storm X-Men’lerin lideri olur; Red Sonja, Conan’ın elde edemediği tek kadın savaşçı olur; She-Hulk, Hulk’un gölgesinden tamamen sıyrılır.

Kaptan Amerika ve Falcon, ilk siyah-beyaz ikili

Bronz çağ’ın ortalarına doğru Superman’i yaratan ekip Joe Shuster ve Jerry Siegel’in açlık sınırında yaşadıklarının ortaya çıkması piyasada büyük bir gürültü koparır. DC ve Marvel yazar ve çizer ekiplerine daha fazla haklar sağlamaya başlarlar. Diğer çizgi roman firmaları ise sıfırdan kontrat yenilemelerine giderler. Esas yazar-çizer haklarının savunulması Modern çağ’da olsa da Bronz çağ’da bunun ilk temelleri atılmış olur.

Yine Bronz çağ’da olan önemli bir olay, yıllardır hayal kuran çocukların hayallerini gerçekleştirmek olur. “Hulk mu döver Superman mi?” gibi yıllardır bitmeyen küçük çocuk geyiklerini firmalar en sonunda ciddiye alırlar ve büyük bir kazanç kapısını aralarlar. DC ve Marvel cross-over’lar yaratarak karakterlerini karşı karşıya getirirler. Superman Örümcek Adam ile, Batman Hulk ile ve X-Men grubu Teen Titans grubu ile karşılaşır. Yine Bronz çağ’da temelleri atılan bir çalışma “trade paperback” ya da kısaca TPB (bizdeki adıyla cilt) lerin piyasaya sürülmesi olur. 7-8 sayılık çıkan süreli çizgi romanlar cilt haline getirilip, aradan reklamlar çıkartılarak makul bir fiyatla okuyucuya sunulur. İlk başta çok talep olmaz ama zamanla bu fikre alışılır.

Shang Chi, Marvel'daki ilk Çin'li kung fu ustası

Amerika’da o zamana kadar çizgi romanlar genellikle gazete bayiilerinde satılırken, çıkan çizgi romanların artmasından dolayı sırf çizgi roman satan dükkanlar yavaş yavaş popülerleşmeye başlarlar. Bu dükkanların artması farklı bir piyasayı daha hareketlendirir; bağımsız çizgi roman piyasasını. Bağımsız çizgi romanlar arasında bir efsane olan Cerebus bu tarihlerde çıkmaya başlar, onu hemen arkasından ElfQuest takip eder. Meşhur çizerler ve yazarlar da bu fırsatı değerlendirerek klasik süper kahraman janrası dışında deneysel işlerini bastırırlar ve bu dükkanlara dağıtırlar. O zaman kadar genelde süper kahraman işleri dışındaki çizgi romanlar tanınmamış yazar ve çizerler tarafından kalitesiz kağıda basıldığından, bu hareket okurlar tarafından ilgiyle karşılanır ve bağımsız çizgi romanlara rağbet büyür.

Watchmen, Times tarafından en iyi 100 kitap arasında gösterilmişti.

Bronz çağ’ın bitiş tarihi de başlangıcı gibi biraz belirsizdir. İki devin de Bronz çağ’ı farklı zamanlarda bitirdikleri kabul edilir. DC için genelde Alan Moore’un “Watchmen” çizgi romanını çıkartması ve Frank Miller’in “Dark Knight” çizgi romanını çıkartması Bronz çağ’ın bitişi olarak görülür. Bu çizgi romanların, farklı konu ve çizim tarzlarıyla artık daha yetişkinlere yönelik bir çağa geçiş yapıldığının göstergesi olduğu kabul edilir. Marvel’da ise genellikle “Power Man ve Iron Fist”in bitmesi (Bronz çağ’ın lokomatif ikilisi) ve X-Men’lerin kardeş serilerinin çıkması Bronz çağ’ın bitişi olarak kabul edilir.

Bronz çağ’dan sonra Modern çağ başlamıştır. Modern çağ şu anda içinde bulunduğumuz çağı –en azından şimdilik- kapsamaktadır. Önümüzdeki yazım Modern Çağ ile ilgili olacak.

Tunç PEKMEN

Şubat 2011

Okuduğunuz için teşekkürler

Fikirlerinizi paylaşmanız bizi çok sevindirir.
Yorum yazarak bizi daha iyi içerikler hazırlamak için destekleyebilirsiniz.

Düşüncelerini Paylaş



Konular
avatar

Tunç PEKMEN

74 yılında İzmirde , Akrep burcunu son dakikada yakalayarak doğdum. Okuma ve yazmayı çizgi roman okuyarak söktüm, o günden beri çizgi roman okumaya , toplamaya, koleksiyon yapmaya ve de çizgi roman senaryoları yazmaya devam ediyorum. Bunun dışında bilim kurgu denemelerim de var. Evliyim ve iki kedim var. Hep beraber bir şekilde yaşamayı sürdürüyoruz.

4 Yorum

Yorum yazmak için tıklayın

Beste için bir yanıt yazın İptal

    • Şu anda çizgi roman duayenlerinin en zorlandığı soruyu sorduğunuz için teşekkür ederim 🙂
      Kimisi bronz çağdan sonrayı karanlık çağ, 2000’leri modern çağ der; kimisi modern çağı 1-2 gibi evrelere ayırır. Ama genel olarak kabul gören modern çağın Bronz çağdan sonra başladığı ve hala devam ettiğidir. Ama belki ben bunu 2 ayrı kısımda anlatabilirim, çünkü bu zamanda o kadar çok şey değişti ki, 1 yazı için çok uzun kaçabilir.

  • Benim gibi çizgi roman dünyasında yeni olan okuyucular için güzel ve yararlı bir yazı dizisi. Emeğinize sağlık, sıradaki yazınızı merakla bekliyorum.

Son Yazılarımız

44. Sayı Spotify’da

44. Sayı Spotify'da