TÜRK MİTOLOJİSİ SÖZLÜĞÜ (T-U)

T

Tapdık: Şeytani varlıkları temizlemek için gökten yere indiğine inanılan efsane kahramanlarından biri.

Targitay: Sakların ulu atası, Papay’ın oğlu. İlk insan.

Tarı: Tanrı adının kullanılan değişik şekillerinden biri.

Taskıl: Dağ isimleri ile kullanılan bir kelime. Tanrılar yurdu anlamında da kullanılır.

Taşkın: Felaket sembolü, dünyanın sonunu bildiren işaret.

Taz Kaan: Ulu Yer Ana’nın mecazlarından biridir. Bir inanışa göre Ülgen’in karısı, başka bir inanışa göre ise annesidir.

Tengri Han: Hunlar’a ait olduğu düşünülen bir tapınak. Tapınağın içinde aynı ada sahip bir put olduğundan bahsedilir. Kumuklar da kutsal saydıkları ağaca aynı ismi vermişlerdir.

Tepegöz: Yeraltı alemiyle bağlantılı, şeytani bir ruh. Jalgızgöz ve Kellegöz gibi değişik söylenişleri vardır. İnsan eti yiyerek beslenirler.

Teyran: Tek ayaklı ve tek elli şeytani bir varlık.

Tılsım: Gagauzlara göre, hem canlı hem de cansız varlıklar şeklinde görünebilen hayali varlıklar. Tılsımlardan korunabilmek için kurban kesilirdi.

Tın: Ruh, can, nefes.

Toybodım: Öbür dünyada var olduğuna inanılan ırmak. Bu ırmağın kenarında su ejderhalarının yaşadığı düşünülürdü.

Tös-Töz: Altay inanışına göre, evreni yöneten ruhlar ikiye ayrılırdı. Töz bu ruhlardan biridir. Kelime anlamı olarak köken başlangıç anlamına gelir. Töz, ataların göstergesi olan bir varlıktır.

Tura: En yüce güç, tek ulu varlık. Tengri sözcüğünün başka bir şeklidir.

Tüşimel: Oğuz Kağan destanında adı geçen, gaipten haberler verip, rüya tabiri yapan bilgiç. Geleceği gören, gelecekten haber veren.

U

Ubay Ene: Umay’a verilen isimlerden biri.

Ucubılık: Rivayete göre normal insanların boyu Ucubılık’ın topuğuna kadar ancak gelirmiş. Azrail’in bile gücü onun canını almaya yetmezmiş.

Uçmak: Şamanizme göre cennete verilen isim. Ruhun bedeni terk ederken kuş şekline büründüğü söylenir.

Uçuh: Özel olarak verilen kurban. Örneğin bir hastalığı tedavi etmek için belli bir hayvan seçilir ve kurban edilirdi.

Uçuk: Bir insanın ağzını şeytan yaladığı zaman uçuk çıktığına inanılırdı. Uçuğun ruhların küsmesi sonucu oluştuğu düşünülürdü. Ateş ya da su ile tedavi edilirdi.

Ugan-Uğan: Her şeye kadir, her şeye gücü yeten. Tanrı.

Uğur: Yola çıkılırken çağırılan, yolculuğun güvenli geçmesi için yardım istenen yol iyesi.

Uğuzlar: Eski inanışlara göre, boyları normal insanlardan çok uzun olan, iri cüsseli azman varlıklar.

Ulu Ana: Bolluk ve bereketin koruyucusu, yaratıcısı. Yeryüzündeki her şeye hayat veren mitolojik varlık.

Uluk Türük: Şaman ruhu ve atalar ruhu olarak bilinen varlık. En büyük koruyucu ruhlardan biridir. Ulu Türk.

Uluu Toyon: Bir takım görüşlere göre, gök ruhlarının lideri ve şamanların koruyucusu olan varlık. Gökyüzünün yedinci katında yaşardı.

Umay: Umay Ana, Humay, Yer İlahesi, Ulu Ana.

Ü

Üç Müstü Bay Onı: Küçük çocukları kötü ruhlardan koruyan ilahe. Üç Boynuzlu Umay Ana olarak çevrilebilir.

Ülgen: Işıklı, ak ve semavi gibi vasıfları olan, ışıklı ruhların lideri ve yaratıcısı. Dini-mitolojik inanışlardaki en ulu ruhlardan biridir.

Ürüng Ayıı Toyon: Yakutlarda, Gök Tanrı anlayışına yakın anlam ifade eden varlık. Gökler aleminde yaşayan “ayıı” adı verilen varlıkların lideridir. Eşinin adı Kün Kubey Hatun’dur.

Üzüt: Ölmüş birinin ruhu, kötü ruh, şeytan şeklinde açıklanabilir.