Makale Mitoloji Mitoloji Makale

MEZOAMERİKAN MİTOLOJİLERİ SÖZLÜĞÜ

A-B | C-D | E-G | H-J | K-L | M-N | O-P | Q-S | T-U | V-Z

Mezoamerikan,  Kolomb öncesi Amerika kıtasında yaşamış olan yerlilere verilen isimdir. Bu yerliler, daha bilinen isimleri ile Aztek, Maya, İnka, Toltek ve en eskileri olan Olmeklerdir. Büyük ve görkemli uygarlıklar kurup, günümüz dünyasını hayrete düşüren birçok gizem bırakmışlardır. Dünyanın yassı olduğunu düşünen bir uygarlık olarak Mayalar, şaşırtıcı biçimde hatasız astronomik gözlemler ve tespitler yapmışlar, matematikte sıfır sayısını kullanmışlardır. Yaşadıkları coğrafyanın özelliklerini tam olarak kavrayamadıkları halde gökyüzüne dair çok kesin bilgilere sahip olmuşlardır. Gökyüzüne duydukları bu tutku, dinlerini ve mitolojilerini de direk olarak etkilemiştir. En büyük ve en kudretli tanrıları hep gök ile alakalı olmuş, gökten gelen her şey onlara yüklenmiştir. Yağmurun yağması, yıldırımın düşmesi ya da göğün gürlemesi olsa olsa tanrıların işidir diye düşünülüp, onların vazifeleri arasına eklenmiştir.

Aztek Takvim Taşı
365 günlük Aztek Takvimi

Mayalar gibi İnkalar da gökyüzüne ilgi duymuşlardır lakin onlar kadar astronomi de ilerleyememişlerdir. Bunun sebebi, ilgilerini bilim ve teknoloji alanında kullanmak yerine gökyüzüne daha ilahi anlamlar yüklemeyi tercih edişleridir. İnkaların en görkemli tanrıları, onlar için en görkemli şey olan güneş ile özdeştir. Öyle ki bu uğurda kan dökmeyi saplantı haline getirmişlerdir. Kan, tanrılarına ve dolayısıyla güneşlerine verilebilecek en kıymetli hediyeydi. Karşılığında bekledikleri tek şey, kutsanmaydı.  Aztelker de çoğunlukla Mayaları örnek alarak kendi mitolojilerini, dinlerini ve takvimlerini yaratmışlardı. Tüm bu uygarlıkların birbirlerinden etkilenmeleri, konumları itibariyle zaten kaçınılmazdı. İsimleri kulaklarımıza daha az aşina olan Toltekler ve Olmekler aslında hak ettikleri şöhreti yakalayamayan, Mezoamerika yerlilerinin kültürel ve dinsel oluşumlarının temellerini atan halklardır. Özellikle Olmekler, gün ışığına çıkan yeni bilgiler doğrultusunda, Sümerlerden bile daha önce sistematik bir yazı dili oluşturma çabaları ile bilim adamlarının yakın ilgisine maruz kalıyorlar. Bulunan tabletin, bir alfabeye bağlı kalınarak yazılmış bir metin olduğu henüz ispatlanmamış olmakla beraber, büyük bir heyecan yarattığı şüphe götürmez bir gerçek. Olmeklerin en önemli tanrısı Quetzalcoatl, çok fazla biçim değiştirmeden, diğer tüm Mezoamerikan yerlilerinin mitlerinde yer almıştır.

Bu uygarlıkların etkileşimleri elbette her konuda olmamıştır. Birbirlerinden kalın çizgilerle ayrılabilecek, karakteristik özellikler sergilemişlerdir. Sosyal yaşamdan tutun da, askeri ve siyasi gelişimlerine kadar birçok konuda farklılıklar göstermişlerdir. Ortak paydada birleştikleri konular özellikle din, mitoloji ve takvim gibi başlıklarını içeriyordu.

Bu sözlüğü, içinde yaşadığımız dünyayı düşünerek değil, o zamanların atmosferini düşleyerek incelememiz gerekiyor.  Onlar için yeraltı bizim bildiğimiz yeraltı değil, güneşin dünyayı terk ettiği andı. Bir jaguar tanrı gelip, güneşi yerdi ve yeryüzü karanlığa gömülürdü. Sabah olunca başka bir tanrı gelip dünyayı ışığa boğardı. Dünya, bir timsahın üzerinde sere serpe uzanan toprak parçasından başka bir şey değilken, gökyüzü uçsuz bucaksız bir cennetti. Bir çoğu yıldızlara aşık uygarlıklardı onlar. Kim bilir, belki de bu aşk onları böylesine gizemli ve unutulmaz yapan şeydir.

– Pınar KARACA

Kaynakça:

  • Aztek Efsaneleri, Toltek Efsaneleri – Walter Krickeberg
  • İnka Mitleri – Gary Urton
  • Guatemala Efsaneleri, Guatemala Söylenceleri – Miguel Angel Asturias
  • Folklor ve Mitoloji Sözlüğü – Özhan Öztürk
  • The Book Of The Gods – Chas Saunders, Peter J. Allen
  • Maya Mitolojisi, Maya Kehanetleri – Ronald Bonewitz

Okuduğunuz için teşekkürler

Fikirlerinizi paylaşmanız bizi çok sevindirir.
Yorum yazarak bizi daha iyi içerikler hazırlamak için destekleyebilirsiniz.

Düşüncelerini Paylaş



avatar

Pınar KARACA

Tam zamanlı okur, yarı zamanlı yazar.

2 Yorum

Yorum yazmak için tıklayın

Son Yazılarımız

44. Sayı Spotify’da

44. Sayı Spotify'da